In de prachtige Zuid-Spaanse stad Granada woont Kim Pérez Fernandez Figares (72) en Kim Pérez is mijn Spaanse trans-oma. Met een leven vol strijd achter zich – strijd voor zichzelf, voor transrechten en tegenwoordig specifiek ook voor rechten van transkinderen – is ze een van de oudste voorvechters van transrechten in Spanje. En omdat het parlement van Andalusië tegen eerdere beloftes in geen werk maakt van het introduceren van trans-positieve wetgeving, is ze op 7 november met een aantal andere leiders van de beweging daar in hongerstaking.

Wetgeving

Spanje kent sinds 2007 een wet op de gendererkenning die het mogelijk maakt de geslachts-aanduiding op geboortecertificaat en paspoort te wijzigen. Voorwaarden zijn een psychiatrische diagnose en twee jaar hormoontherapie. Destijds was de Spaanse wet de tweede in Europa die geen operaties verplicht stelde, maar – via de medische praktijk – wel sterilisatie. Alleen Groot Brittannië was verder toen.

In het land met autonome regio’s is dit de algemene, nationale wet. De regio’s mogen hier bovenuit gaan en Baskenland bijvoorbeeld is al verder. In Andalusië is Autonomia Trans/Conjuntos Difusos al meer dan een jaar geleden met een wetsontwerp gekomen om regionaal verder te gaan dan de nationale wet, met onder meer een anti-discriminatie wet. De wet is gebaseerd op het Argentijnse voorbeeld, de beste gendererkenningswet ooit en totnutoe niet voorbijgestreefd door nieuwere wetten. In de Argentijnse constructie heb je geen externe controle die bepaalt of je wel gelijk hebt. Jij zegt het, en jij weet het beste wat je genderidentiteit is. En je recht op vergoede medische zorg, wanneer je het nodig hebt, niet als wettelijke voorwaarde, behoudt je, geregeld bij wet.

Regio’s

In Madrid is dit jaar een wetsvoorstel ingediend door de sociaal-democratische partij PSOE dat een verbetering zou moeten opleveren voor de trans* mensen in de regio Madrid. Alleen valt er nogal wat commentaar te geven op het Madrileense voorstel van Carla Antonelli en Marina Sáenz. Zo vraagt het om zelf-pathologisering. je krijgt je wijzigingen en je bescherming omdat je verklaart een “transseksuele conditie” te hebben, een “stabiele en permanente discrepantie tussen je morfologische geslacht en gevoelde genderidentiteit”. Hier gaan politici op de stoel van de psychiater zitten en een pathologiserende wet invoeren. Het is een wet voor mensen met een bepaalde identiteit. De beter weg is om bescherming te regelen voor iedereen, en waar nodig speciale bescherming op bepaalde gronden, niet omdat men zo is, maar omdat men benadeeld wordt wegens het zo zijn. Zo werkt de Madrleense wet niet.

Het voorstel van Andalusië bevat alles wat je zou willen van een regionaal voorstel: het legt de beslissingsmacht bij de transpersoon, gaat uit van respect en gelijke rechten, biedt bescherming op het gebied van arbeid, onderwijs, zorg (hoewel dat nog niet uitgediscussieerd is), aan jongeren en aan ouderen. Een behoorlijk complete wet dus.

Maar zoals het vaak gaat – zeker weer in Spanje – is het nog wat anders om met partijen af te spreken een wet in te dienen, en dat dit werkelijk gebeurt. De groep seksuele diversiteitsgroep van Izquierda Unida (Verenigd Links) had de wet gepresenteerd op 17 oktober 2012 op initiatief van ATA Sylvia Rivera (naar de Stonewall deelneemster Sylvia Rivera) en Autonomía Trans/Conjuntos Difusos (Trans autonomie/Diffuse Verzamelingen).

Andalusië

De verwachting was dat de wet snel zou worden ingediend. Maar helaas bleek de politiek vrij snel een probleem te krijgen met de paragraaf over minderjarige transgenders. De wet zou minderjarigen het recht geven op een begin van medische ondersteuning van de transitie. Volgens ATA gaat het niet om meer rechten maar het erkennen van bestaande rechten.

Opmerkelijk is dat de PSOE niet meedeed; trans-politici van die partij bleven ook erg stil. Pas toen de hongerstaking zich aankondigde, schaarden de trans-iconen zich achter de eis tot behandeling. Eendracht maakt macht en de Andalusische politici zijn dan ook een paar uur voor het verstrijken van de deadline akkoord gegaan met de indiening van de het wetsvoorstel en zijn akkoord met de hoofdpunten. Het is het vermelden waard dat de nationale wet uit 2007 ook pas na een hongerstaking in behandeling werd genomen.

Oma

Toen woensdagavond de gesprekken werden geopend met de politici, besloten de meeste aanstaande hongerstakers niet door te zeten, Ángela Yinn (Autonomia Trans) en Mar Cambrollé (ATA) waren tevreden, zeker toen de onderhandelingen ook echt werden geopend. Oma Kim daarentegen heeft de hongerstaking wel doorgezet. In Ocio Gay zegt ze hierover:

“De wet heeft drie even belangrijke elementen. Ten eerste, dat iedereen het recht heeft zhaar genderidentiteit te definiëren zonder dat een ander daar tussen komt (de psychologen hebben geaccepteerd te te overwegen of iemand trans is of niet; er is een psychologisch oordeel nodig dat je definieert; stel je voor dat iemand langs een psycholoog moet om te bepalen of zhij homo is of niet, met het oog op een gelijkwaardig huwelijk).

Ten tweede, dat voor zoiets belangrijks als de kliniek maar twee regels staan. De wet zou moeten zeggen dat de kliniek a) moet bestaan, b) dat psychologie en endocrinologie gedecentraliseerd moeten worden, en alleen chirurgie centraal wordt aangeboden; c) dat je met die specialismen zelf kunt kiezen voor het gezondheidscentrum of voor de kliniek, en d) dat er gesprekken zijn tussen de kliniek en de transgenderverenigingen, wat er nu vrijwel niet is … laten we zeggen dat er vier regels – vol met voor de transpersonen zinnige zaken – in staan i.p.v. de huidige twee regels.

Ten derde, dat gender non-conforme jongeren in het gender van hun keuze naar school kunnen, en medische ondersteuning krijgen volgens de aanbevelingen van professionele organen.”¹

Ik heb Kim ooit leren kennen begin 2010 toen ik in Granada was met een daar woonachtige geliefde. Lang gepraat over allerhande transzaken in Spanje, in Andalusië en daarna ieder keer dat ik in Granada was bij haar op bezoek geweest. Geheel zoals het een vreeroma betaamt is ze een kranige oma. Zij is bedenkster van de naam Conjuntos Difusos, Diffuse verzamelingen, “fuzzy sets” . Want gender (en sekse en seksualiteit) zijn niet nul of een, niet alleen man of vrouw. Gender is een verzameling eigenschappen in een “meer of minder” configuratie. Kim gebruikt daarvoor de wiskundige verzamelingenleer., de leer van de fuzzy sets”.

Uiteraard maak ik me zorgen over iemand van 72 die in hongerstaking gaat maar ik sta wel achter haar eisen en accepteer onwillig haar besluit om toch te hongerstaken. Ik hoop dan ook vurig dat de politici dit signaal duidelijk oppakken en transbelangen boven partijpolitieke belangen stellen. Of het lukt? We gaan het zien. Ik hoop dat mijn oma overleeft en de wet goed wordt. Er is nu een race naar de top aan het plaatsvinden. Wie gaat het worden? Ierland? Malta? Albanië? Andalusië?

—
¹Twee citaten zijn hier samengevoegd. Zie origineel op http://www.ociogay.com/2013/11/09/entrevistamos-a-kim-perez-f-figares-la-militante-transexual-andaluza-en-huelga-de-hambre/