Misschien, als GroenLinks het standpunt van geen genderregistratie bij de geboorte gaat voeren. Dan word ik misschien lid. Vooral als ze zien en erkennen dat dat ook een knauw is voor de rechtervleugel en het kapitalisme.

Op zaterdag 19 maart, hielden RozeLinks en FemNet, resp. het LHBT en de vrouwennetwerk van GroenLinks een themabijeenkomst “Man/vrouw: verplicht veld?”. Femnet heeft hierover een uitstekend manifest uitgegeven “Verplicht veld? Pleidooi voor het verkennen van mogelijkheden voor afschaffen van geslacht als juridisch onderscheid.”. Maar de discussie liep geheel anders dan gehoopt en verwerd tot een debat over gelijk hebben.

Hoe wezensvreemd de gedachte over het afschaffen van sekse als juridisch onderscheid ook op de meeste mensen zal overkomen (maar je word toch als jongen/meisje geboren? het is een noodzakelijk onderscheid!), juridisch is er niet veel dat pleit voor het behoud. Het lastige van een zaak als deze is dat je de discussie op vrij hoog niveau moet voeren en dat de reacties doorgaans op vrij dagelijks niveau liggen.

Velen – zeker ook in de gendergemeenschap – zijn bang dat als je de registratie afschaft, je impliciet man en vrouw afkeurt, mensen van hun identiteit berooft. Gender ligt heel fundamenteel voor mensen. Het onderscheid wordt op jonge leeftijd al aangeleerd. Bijvoorbeeld op school: de meisjes mogen het eerst hun jas aandoen. Het is een emotionele zaak, helemaal voor wie hard moet vechten zhaar identiteit erkend te krijgen. Politiek leidt het niet eens tot gekrakeel, het thema wordt simpelweg genegeerd als te vreemd, er is geen draagvlak voor.

Ongelijkheid

Juridisch is het een stuk makkelijker. En de strijd moet ook juridisch gevoerd worden. Sekseregistratie is een juridisch verschijnsel en uiteindelijk is politiek een middel om beleid tot wet te maken en de wet een middel om de staat (een juridisch verschijnsel) te controleren. De rechtsstaat heeft op grond van verdragen de plicht onderscheid tegen te gaan. Als een ieder gelijk is voor de wet, is het aan de staat dat te garanderen en die garanties te handhaven. Dat doet ze nu niet. Op zeer fundamenteel niveau. Met Femnet beweer ik dat sekseregistratie leidt tot ongelijkheid en onduidelijkheid. Als de overheid echt wil uitdragen dat onderscheid maken op grond van sekse niet mag, moet ze de hand in eigen boezem steken en zelf stoppen met registreren. Panelist Herman Meijer (Roze Links, Rooie Flikkers) was van mening dat registratie in zichzelf neutraal is. Hij ziet daarbij compleet over het hoofd dat al wat je registreert leidt tot onderscheid. De overheid mag alleen overgaan tot registratie van persoonskenmerken waar dat noodzakelijk is. Die noodzaak betwist ik verderop.

Sekseregistratie (genderregistratie eigenlijk) leidt tot ongeoorloofd onderscheid op sekse. Het probleem van registratie is dat het subjecten produceert, mensen in die categorieën produceert. Dus wanneer je verplicht tot registreren en handhaven van man/vrouw onderscheid, maak je mensen tot mannen en vrouwen. En tot mannen en vrouwen alleen.
Ieder individu zal zich moeten onderwerpen aan de vraag in welk van de hokjes zhij valt. Men argumenteert wel dat het nietmeer mogelijk zal zijn positieve discriminatie te plegen. Dan vraag ik mij allereerst af: sinds wanneer is dit populair? En ten tweede: het niet registreren wil niet zeggen dat de identiteiten niet meer bestaan. Het gaat ook niet om positieve discriminatie van wie als vrouw/allochtoon te boek staat, maar wie als (gekozen) lid van die groep een achterstand heeft.

Drie?

Een risico van registreren van een derde optie (“geslacht niet vastgesteld”) is dat je daarmee opnieuw onderscheid produceert en op staatsniveau een nieuwe categorie produceert. Zo bezien is de derde optie die Nepal en India hebben ook helemaal niet zo’n goede oplossing. We weten hier vanuit de Tweede Wereldoorlog wat de gevolgen van registratie kunnen zijn. Op grond van de goede registratie zijn toen vele joden weggevoerd. En nu wil men op etniciteit gaan registreren. Dat riekt naar onterecht onderscheid maken, en met de huidige politieke constellatie lijkt me dat al helemaal geen goed idee. Er moet voor de overheid een heel goede grond zijn om iets te registreren en we hebben privacywetgeving en bewakers om de voorwaarden goed vast te stellen en bewaken.

Onderscheid maken op sekse produceert en codificeert specifieke categorieën mensen  en daarmee in strijd is met het recht op privacy en zelfbeschikking. Dat zijn dus een paar redenen om het geen goed idee te vinden en er vanaf te willen.

Een beschuldiging die vaak geuit wordt aan het adres van de Abolitionisten (knipoog naar de afschaffers van de gevangenis), is dat ze mannen een vrouwen willen afschaffen. In mijn geval klopt dat, zij het met zekere belangrijke nuanceringen. Polemisch gesproken heb ik er geen probleem mee te zeggen dat ik wil dat iedereen trans wordt en zich laat verbouwen. Maar dat is polemiek. Mensen mogen niet gedwongen worden meer man of vrouw te zijn dan ze uit zichzelf doen. Identiteit is een individueel en sociaal iets dat niet door de overheid gecodificeerd hoeft te worden. Mensen willen zich onderscheiden van anderen, niemand is gelijk aan een ander. Maar wel gelijkwaardig.

Identiteit

Identiteit is een sociaal en emotioneel proces van wording dat start bij geboorte en mogelijk pas bij de dood eindigt. Talloze ervaringen en al dan niet geïnstitutionaliseerde … vormen de menselijke identiteit. Het hangt enigszins af van de context welk element belangrijker is. Waar we het over genderidentiteit hebben: net als nationale of etnische identiteit, wordt die gevormd door herhaling, benadrrukken. Genderidentiteit doorkruist vaak alle andere identiteiten als uiteindelijk de belangrijkste vormgevende identiteit. In vrijwel alle maatschappelijke systemen wordt ook onderscheid gemaakt tussen mannen en vrouwen. In sommige contexten is daarbij plaats voor een ‘derde’ genderidentiet die niet (alleen) man of vrouw inhoudt.

Dat kun je registreren, naast de bestaande erkende genders. Dat geeft mensen een gevoel van erkenning. Maar op welke basis? Ik beweer dat dit is omdat man en vrouw al geregistreerd worden – als verondersteld neutraal. Juridisch gezien echter creëert het registreren van geslacht/gender juist extra onderscheid. Marjolein van den Brink stelt in De toekomst van gelijkheid (CGB, 2000) dat sekseverschillen pas worden uitgebannen als het sekseverschil als zodanig wordt opgeheven. Wanneer het niet meer telt, niet meer geregistreerd wordt.

Definieer vrouw

Men stelt vaak dat het bijvoorbeeld geneeskundig nodig is om mannen en vrouwen te onderscheiden. Maar geneeskunde noch biologie weten precies waar ze het over hebben wanneer ze het over vrouwen en mannen hebben. Ze baseren het op conflicterende gegevens. Je kunt chromosomaal man zijn maar hormonaal vrouw (XY-vrouwen), er zijn XX-vrouwen die geen baarmoeder hebben. Het probleem is dat verschillende afdelingen verschillende criteria gebruiken. Er zijn chromosomen, hormonen, genitalia, lichaamsbouw, organen … en die lopen ook bij cisgenders echt niet allemaal synchroon. Synchroniciteit in absolute zin is een fantasie.

Dan hebben we ook nog de vraag van definitieve registratie. Dan wel definitieve keuzes … Maar mensen veranderen in hun leven. Wat je meemaakt kan gevolgen hebben voor je zelfbeeld, je identiteit en expressie, seksualiteit verandert ook. Dus hoezo moet je registratie definitief zijn? Wederom leg je dan weer persoonskenmerken vast waar dat niet hoeft.

Draagvlak

Om het te realiseren moet je wel eerst draagvlak creëren. Inhoudelijk is dat niet zo vreselijk moeilijk. De weerstandslaag schijnt dun te zijn. Politiek en juridisch is het eenvoudig beargumenteerbaar dat het onnodig en zelfs schadelijk is om het te registreren. Tegelijk is het wel complex omdat er maatschappelijke weerstand zal zijn die veel mensen betreft. Je zult je verhaal heel vaak en mogelijk op heel versechillende manieren moeten vertellen.

En het betreft uiteindelijk het begin van een culturele revolutie. Want het betreft ook wel een beetje een culture revolutie.En een hele hoop werk wanthet voldoet niet dat alleen de overheid het in het prille begin van je leven niet registreert. Het betekent ook dat in het onderwijs er niet meer in jongens meisjes wordt onderscheiden, niet meer dan noodzakelijk, in plaats van standaard. Mijns inziens stelt het ook andere eisen aan de maatshappij. De opvoeding zal veel egalitairder (moeten) worden. Dat zal ook makkelijker zijn wanneer je niet meer telkens met dat onderscheid man/vrouw wordt doodgegooid. Soms letterlijk.