Voor Mapuches is Chili geen democratie

In de gevangenis van Angol, nabij Temuco in Zuid Chili is Patricia Troncoso bezig met een hongerstaking tot een eerlijk proces of de dood er op volgt. Dit is haar tweede hongerstaking en nu zet ze door. Ze ligt bijna dood in het gevangenisziekenhuis en weigert dwangvoeding.

In eerdere instantie heb ik geschreven over een aantal Mapuche in Chili die voor een misdrijf absurd lang gestraft zijn, en die vervolgens in hongerstaking zijn gegaan. Het gaat om Hectór Llaitul, om Patricia Troncoso, om Waikilaf Cadin Calfunao, om Florencio Jaime Marileo en om José Benicio Huenchunao. Zij worden beschuldigd van brandstichting op een terrein van een bosbouwbedrijf in hun regio, in Zuid Chili. Daarvoor zijn ze onder de anti-terrorismewet uit de tijd van Pinochet veroordeeld tot lange straffen (10 jaar en 1 dag). En hun schuld is niet overtuigend bewezen.

In opdracht van grote -vaak internationale – bosbouwbedrijven worden natuurlijke bossen gesloopt en evt. vervangen door eucalyptusbossen. Die eucalyptussen onttrekken heel veel water aan de grond en hun bladeren verstikken de ondergroei.

Zoals ik ook eerder in mijn blog heb vermeld bij Coyhaique, zijn nu een aantal internationale bedrijven bezig te kijken of ze stuwdammen kunnen bouwen in een van de weinige vrijwel onaangetaste water-ecosystemen rond de Río Baker (regio Cochrane, Puerto Bertrand). Ten bate van de industrie in Noord-Chili (Iquique, Antofagasta), die veel beter met ter plekke in de grotendeels lege woestijn middels zonnepanelen en windmolens opgewekte stroom kan worden geholpen. En voor de energieproblemen in het zuiden zelf zijn ook andere handiger oplossingen denkbaar.

De Mapuche zijn het grootste inheemse volk in Chili en hebben in het verleden de Spanjaarden eeuwen tegengehouden verder dan halverwege het land te komen, bij de rivier de Bío Bío. In heel het Zuiden kom je verhalen en afbeeldingen van Lautaro tegen. En als alle inheemse volken ter wereld hebben ook de Mapuche ernstige moeite hun rechten te krijgen. Rechten die onder meer in een verdrag van de ILO en het Earth Charter van de VN zijn vastgelegd.

In het Zuiden en in Patagonië (het extreme Zuiden) heb ik zelf ook hele plantages van eucalyptusbomen gezien en geroken. Evenals voormalig bosterrein waar nu schapen grazen voor de wol van Benetton. De Mapuche verzetten zich hier terecht tegen. Zoals vaker wordt hen de grond onder valse voorwaarden onfutseld (er is een briljante documentaire “Licht uit en wegwezen” (Apagamos y vamonos) over hoe het is toegegaan een paar jaar terug bij de bouw van een stuwdam op Mapuche terrein. Deze draaide onder andere op het Amnesty Filmfestival van 2006. Uiteraard neemt energiebedrijf Endesa geen verantwoordelijkheid voor de misstanden en zijn de Mapuche naar ver bergopwaarts op matig vruchtbaar gebied verdrongen.

Meerdere malen is al door politici en juristen uitgesproken dat de strafmaat die de anti-terrorismewet stelt (10 tot 20 jaar voor wat onder normale wetgeving maximaal vijf jaar is), schandalig hoog is. Ook de procesvoering is niet eerlijk. Voor wie wil kan ik daar wel enige (meest Spaanstalige) documentatie over bij elkaar harken).

Ondertussen is bij een poging tot landbezetting (eigenlijk terugname) door Mapuches in Vilcún (oost van Temuco, regio IX) de deelnemende student Matías Catrileo Quezada door een politiekogel gedood. De schutter is geïdentificeerd en aangehouden. Dat en de hongerstaking en de continue toepassing van de absurde anti-terrorismewet leidt er toe dat nu onder meer senatoren Alejandro Navarro (PS) en Nelson Ávila (PRSD) een aanklacht in dienen bij het Mensenrechten Hof van de Organisatie van Amerikaanse Staten. Hun gerecht heeft internationale zeggenschap. Ik weet helaas niet in hoeverre de regeringen juridisch verplicht zijn de besluiten te respecteren dan wel in hoeverre het is als het internationaal hof in het Vredespaleis in Den Haag: niets valt af te dwingen. Maar een veroordeling door de OAS ligt zeker politiek gevoelig.
Totnogtoe wil de regering Bachelet niet luisteren, reageert ze niet. Terwijl de president volgens de wet ook zelfstandig straffen achteraf mag verlagen. Ze kan zich er dus nog uit redden. Nog wel. Maar als Patricia Troncoso die ook in vochtstaking is, komt te overlijden, zijn de poppen aan het dansen en is dat een knoeper van een blamage voor de president die zich erop laat voorstaan zelf gemarteld te zijn, dochter van een vermoorde generaal uit regering Allende, die arts is (het behouden of redden van een mensenleven is voor een arts een zaak van letterlijk levensbelang).

Ik vind het vreselijk beangstigend wat er gebeurt. Je kunt toch niet volhouden dat het goed is mensen onder een anti-terrorisme wet te veroordelen? Voor iets dat – als ze het al gedaan hebben – als gewone brandstichting geldt. De moeder van Waikilaf Cadin Calfunao, Juana Calfunao heb ik een paar maanden voor mijn reis in Amsterdam ontmoet. Zij is lonko, “burgemeester” van een kleine strijdbare Mapuche-gemeenschap (Comunidad Juan Paillalef) in de buurt van het stadje Cunco op een drie uur busreizen vanaf Temuko (zoals de Mapuche het zelf spellen). Een indrukwekkende vrouw die internationaal de zaak van de Mapuche en hun steeds verder inkrimpende biotoop krachtig aan de orde stelt.
Laten we hopen dat strijd van Patricia Troncoso, Hectór Llaitul, Waikilaf Cadin en de hunnen niet voor niets zal zijn. Moge het recht zegevieren! Marichi Weu! We zullen tienvoudig overwinnen!