Beste mensen. Geachte aanwezigen.

Als jarenlang trans activist, mensenrechten educator en mede-eiser van de excuses, ben ik blij dat jullie er allemaal zijn. Ik spreek voor mijn gemeenschap en ik spreek de politici en bestuurders aanwezig aan. 

Mijn naam is vreer verkerke, ik gebruik hen en hun als referentie, als voornaamwoorden. In 2006 behoorde ik tot de mede-oprichters van TNN. Van 2012 tot aan 2021 was ik bestuurslid bij Transgender Europe in Berlijn en tussen 2013 en 2019 lid van de internationale expertgroep ter hervorming van de Internationale Ziektenclassificatie van de WHO en voor depathologisering. Van daaruit heb ik advocacy collectief Principle 17 voor trans zorg op maat en op basis van mensenrechten opgericht.  

Context

Wat is dan de context waarin de oude wet tot stand is gekomen? Was het nieuw en ongehoord wat er gevraagd werd? Nee, eigenlijk niet zo heel erg. Maar men vond het blijkbaar best eng. Heteronormativiteit verlaten is eng. Niet voor niets werd de Roze Zaterdag in Amersfoort in 1983 nog uit elkaar geslagen. Mijn eigen eerste Roze Zaterdag was een jaar later in Nijmegen en ondanks alle optimisme en radicale vrolijkheid was er ook nog zeker spanning te voelen en geweld vindt ook nog steeds plaats. Het gaat hier dus nadrukkelijk om uitingen van heteronormativiteit die door opeenvolgende regeringen niet bestreden is. Op z’n best maakt men ruimte voor andere groepen, maar gelijkwaardigheid wordt zwaar bevochten. Sterker nog, opeenvolgende ministers van Justitie weigeren genoeg te doen tegen homohaat. Niet voor niets moeten COC, TNN en NNID ongeveer jaarlijks op bezoek. Nu kan de regering zeggen dat ze afhankelijk is van de Kamer, maar dan weet ze ook heel goed hoe betrekkelijk dit is. Als de regering betere voorstellen indient bij de Kamer zal deze misschien best akkoord gaan. En de regering is op een aantal belangrijke momenten niet ingegaan op verzoeken vanuit de gemeenschap, want … ja want wat eigenlijk. Want cis heteronormativiteit denk ik.

Autonomie opgeven

De wet die velen van ons, die hier zijn, van levensvreugde beroofde, doordat we voor een juridische wijziging onze lichamelijke autonomie moesten opgeven, is natuurlijk een product van zijn tijd. De eis van een zo ver mogelijke aanpassing aan “het andere geslacht” is een eis die bij de conservatieve christelijke partijen vandaan kwam. In de aanloop naar de wet van 1985 heeft het niet eens veel gescheeld of die mensenrechten schendende eis was er nooit gekomen. Daarnaast dragen ook medici verantwoordelijkheid. Met hun orthodoxe blik. De wet van 2014 is niet toereikend, onder andere dankzij hun ingrijpen achter de schermen.

Reparaties

Ik denk dat het noodzakelijk is om ook over de vergoeding te spreken. Om formele redenen keert de regering ons een minimumbedrag uit. En dat is om een aantal redenen een klap in het gezicht van de trans- en intersekse gemeenschap.
Om te beginnen toon je daarmee niet dat je erkent dat het leed en het onrecht komt door jouw ingrijpen in het leven van mensen. Je ontkent ten enenmale de intentionaliteit van de wetgeving om ons van onze vruchtbaarheid te beroven en ons te verplichten onze lichamen te veranderen, de verplichting om in een erkende maar historisch geconstrueerde categorie te passen. De oude wetgeving, maar ook de vigerende wet nog, is onwetend over de geschiedenis, over onze eeuwenlange aanwezigheid – en onderdrukking – overal. 

Het belang van excuses en reparatie is erkenning van de transfobie van de staat. Door met wetgeving mensen hun rechten te ontnemen vanwege hun zo-zijn, door trans en intersekse mensen te pathologiseren, verklaar je ze voor ongewenst. Net als door niet effectief patriarchaal gedrag tegen te gaan, dat zelfs in wetgeving te gieten. De achtereenvolgende regeringen hebben gewoon selectief oog voor mensenrechten. Niet alleen de LHBTQIA gemeenschap lijdt hieronder, ongeveer iedereen die niet tot de “normgemeenschap” behoort. En rechten, geachte aanwezigen, is waar het om gaat. Ook in het neoliberaal kapitalistische en neokoloniale regime waaronder wij nu leven. Recht op alles wat ons ontnomen is en ontnomen wordt.

En last but not least, het enige andere land dat zijn fout heeft ingezien, Zweden, gaf financieel wel blijk van besef: hun uitkering was vier maal hoger. En het gaat mij op zich niet om het bedrag, de fooi kan ik prima gebruiken. Maar ik denk wel dat het enig inzicht geeft in hoe serieus je iets neemt. 

Misschien speelt mee dat Zweden al eens een tik op de vingers had gehad voor verplichte sterilisatie van groepen cis vrouwen?

Persoonlijk 

Om het persoonlijk te maken: ik heb heb niet getwijfeld dat ik mijn lichaam wilde aanpassen. Aan een ontdekte en groeiende identiteit. Vrouw was ik niet, dat begrip vond ik te beladen en te hetero, ik was eerder lesbo – volgens de ideeën van de Franse filosoof Monique Wittig: niet onderworpen. Al snel werd dat “gender outlaw” op grond van Kate Bornsteins gelijknamige boek. En later werd dat genderqueer. Maar in de meer dan 25 jaar vanaf mijn besluit “this is the way to go” is er *nooit* een fatsoenlijke manier geweest om mijn gender ook te bevrijden. Ik heb het medische traject nadrukkelijk gebruikt ter zelfbevrijding uit de kluisters van de cisheteronorm. Ik ben trots op mijn reis en hoe mijn lichaam is geworden.. De medici met hun psychopathologische raamwerk waren veel te rigide. En ook ik botste constant met hun normen. Maar de staat laat mij juridisch nog steeds niet oprecht leven, ontzegt mij nog steeds het recht op erkenning van mijn identiteit. Dat was toen niet nodig, dat is nu niet nodig. En naast alle andere schandelijke daden van de staat, die weigert zoveel mensenrechtelijke verplichtingen te vervullen, doet hij dat ook hier. Daarom deze J’accuse. Want ik heb er eigenlijk wel genoeg van. 

Registratie

Waar we nu staan is halverwege de rechtenschending die zo vaak nog zo standaard is, en complete depathologisering en ‘normalisering’ van anders zijn. Me beperkend tot de juridische situatie eerst: nog steeds moet iemand die geen verstand van jouw leven heeft  je beoordelen – hen is jou niet, en hen is vaak ook niet trans-ervaren. We zijn nog steeds  gepathologiseerd. Alleen wat minder. Halverwege dus.

Het Duitse Grondwettelijk Hof heeft een aantal jaren geleden al aangegeven dat de genderregistratie van M, V, of niets voor intersekse personen, niet deugt en opdracht gegeven een X voor iedereen mogelijk te maken, of het anders maar helemaal te schrappen. De heteronormatieve regering vond het maar niks en kwam met een slap compromis.

De Yogyakartabeginselen voor de toepassing van internationaal recht op het gebied van seksuele oriëntatie, genderidentiteit en geslachtskenmerken zijn helder: je hebt recht op erkenning van je identiteit. Ze zijn ook helder over opgedrongen zorg. Dat kan niet. En dat heeft de huidige wet niet goed afgetimmerd. Maar goed: er is een nota van beantwoording voor de herverbeterde wet die ons wederom wat meer ademruimte geeft. 

Toekomst

Een goede trans en inter toekomst beschouwt ons als volwaardige mensen, verklaart ons niet ziek of defect. Degenen voor wie u de wetgeving maakt, snakken naar echte erkenning. Niet dunnetjes, maar royaal. En net als met sekswerk geldt hier: niet actief beperkende regels voor opstellen, maar vooral láten. Dat betekent dat het aan u is, geachte politici en bestuurders, om barrières weg te ruimen, een sterke visie aan te nemen die leven mogelijk maakt. Dat houdt in, dat u als regering vanuit gelijkwaardigheid gaat werken – daarop is onze grondwet tenslotte gebaseerd. Dus dat u geen groepen om specifieke groepskenmerken achterstelt. Denk aan Artikel 1 van de Grondwet. En niets kan gelijkwaardig zijn als het niet ook rechtvaardig is. Dat is waar Nederland al jaren Heel Slecht in is. Ik beperk mij tot de LHBTQI gemeenschap omdat dat het thema is, maar als ik zie hoe lang we moeten strijden om die rechten binnen te halen, om daar zelfs maar richting gelijkwaardigheid te gaan, dan lijkt u als staat niet te snappen wat die grondwettelijke gelijkwaardigheid inhoudt.

Het uitgangspunt van deze best mogelijke toekomst is, dat alles altijd al van ons is en dat alle rechten altijd al aan iedereen toekomen. Al onze genders zijn altijd al van ons. In die zin bereiken we pas transgender en intersekse gelijkwaardigheid, als het institutionele racisme is opgeruimd. Als er garanties zijn dat we niet meer in een toeslagenschandaal terecht kunnen komen. Wanneer we een eerlijk en antiracistisch asielbeleid hebben dat tegelijk anti-seksistisch en niet heteronormatief is. En een zorgbeleid dat gebaseerd is op de noden van mensen en een sociaal beleid dat mensen versterkt. En een eerlijk beloningsbeleid. 

Om de Star Trek kapiteins te citeren:  Make it so.