In het kader van het Amnesty International Filmfestival Movies That Matter werd op 27 maart de Argentijnse film XXY vertoond. Deze ging over een argentijns meisje met een intersekse-aandoening. Haar ouders waren naar de provincie gevlucht om aan de sociale druk (ze is Anders!) en de medische druk (dit is ongezond, hier moet je iets aan doen!). Aan het eind van de masterclass na de film onstond een interessante discussie over hoe je nou het best de strijd kunt voeren.

Omdat er toch veel onbekendheid is en veel mensen zaken door elkaar halen even een ‘intersex 101’:

• Intersekse: willen dat de dokter van hun geslacht afblijft; transsexuelen: hebben een dokter nodig om hun geslacht aan te passen
• Intersekse is een biologische variatie (met 75 subvariaties) die veelal als fysiek of emotioneel schadelijk wordt gezien, waardoor kinderen al heel jonge geopereerd worden
• Heel erg veel intersekse-mensen groeien op met grote schaamte over hun lichaam, over hun geslacht, want hen is lang niets verteld
• Er is weinig gekwalificeerd bewijs dat de behandelmethoden goed zijn
• Nogmaals: IS is niet TS; bij IS heeft misschien 10% genderidentiteitsvragen, bij TS is dat 100%

Terug naar de film: de aandoening van Alex is fantasie: een ‘dubbele uitrusting’ bestaat niet. En helaas is een persoon die niet geopereerd is terwijl zhij wel een intersekse aandoening heeft een witte raaf. De problemen waarmee zij te maken krijgt (‘nieuwsgierigheid’, voyeurisme, sociaal geweld, wantrouwen) zijn wel echt. Het is een mooie film, de moeite van het zien waard. Ik hoop dat er gauw een DVD van uitkomt.* Hieronder een voorproefje:

Sinds de jaren 1990 is er – vanuit de VS – een bewustzijn ontstaan onder intersekse-mensen over hun aandoeningen en dat ze niet alleen zijn. Cheryl Chase van ISNA begon op het nog jonge internet vragen te stellen en kreeg antwoorden van mensen “Hee, dit herken ik. Dat is mij ook gebeurd”. Vervolgens is men openheid gaan eisen van artsen en ouders. De situatie is nu dat men ook eist van de artsen dat ze van hun lichamen afblijven. Zulke vroege ingrepen druisen ook absoluut in tegen het mensenrecht op “informed consent”: je moet bewust kunnen besluiten of je iets wilt of niet. Dat kun je niet als je net geboren bent of nauwelijks een paar jaar oud.
In Nederland overigens wordt er wel degelijk veel aan beïnvloeding gedaan, maar niet op de barricade-manier van de VS. In dit polderland met zijn polderpolitiek wordt netjes overlegd, wordt aangedrongen op meer onderzoek.

De houding van de AIS vereniging Nederland, inzake welk beleid en welke actie we moeten ondernemen jegens de behandeling van kinderen met een intersekse aandoening is vooral informeren. En op meer onderzoek aandringen. Zoals ze schrijven:

“In het overleg met artsen en andere behandelaars maakt AISNederland zich sterk voor openheid, het wegnemen van de gevoelens van schaamte en het stoppen van onnodig chirurgisch ingrijpen op jonge leeftijd.”

Dat is goed natuurlijk. Veel medisch handelen is gebaseerd op onderzoekspopulaties met minder dan 15 deelnemers, wat je moeilijk representatief kunt noemen. Miriam van der Have zei tijdens de master class na de film dat je niet gehoord wordt wanneer je zelf gaat roepen “Verander!” zonder dat er voldoende onderzoeksgegevens tegenover staan.
Het probleem daarmee is m.i. dat wij niet echt de mogelijkheid hebben specifiek onerzoek te laten doen. We kunnen suggereren en soms zal het overgenomen worden, maar de medische stand en gevestigde belangen hebben ook zo hun interesse.
Ik denk dat we het niet zullen redden zonder dat we lawaai maken. Dat hier elementaire rechten geschonden worden. Recht op integriteit van je lichaam. Recht op weten waar je aan toe bent voor je een behandeling krijgt (“informed consent”).
Wanneer je dat mensenrechten-verhaal duidelijk aan de orde stelt, met wat concrete voorbeelden van een spokesherm vermoed ik dat je uiteindelijk beter en sneller tot je recht gaat komen dan met alleen maar achter de schermen overleggen.

Dat heb ik ook tegen op de tendens in transenland: met allerlei artsen, politici en juristen om de tafel gaan zitten, en de zichtbare actie verwaarlozen. Als je mazzel hebt, wordt op deze manier een flink deel van het institutionele leed weggenomen: geen onnodige operaties (zowel bij TG als IS), maar je creëert geen publieke bewustwording dat er door (uiteindelijk be-vooroordeeld en dus onzorgvuldig) medisch handelen mensenrechten worden geschonden.
Om de zaak overiens nog even complexer te maken: medisch handelen staat zelden op zichzelf. Het medisch behandelen van homoseksualiteit, van intersekse, van transseksualiteit: het komt omdat artsen en juristen merken dat er mensen buiten de pot piesen, dat mensen buiten de classificaties vallen. Dat moet rechtgebreid worden. Het is essentieel het (ongeïnformeerde) publiek ‘op te voeden’ evenals de (even ongeïnformeerde) politici die de regels maken. Zaken rondom sekse en gender en seksuele voorkeur roepen nog veel te veel vooroordelen op. Die haal je alleen weg door emancipatie van de betrokkenen en voorlichting en actie richting de rest.

? vreer luistert There is no time van Lou Reed

Inmiddels is de DVD uit en o.m. bij boekhandel Vrolijk in Amsterdam te verkrijgen.