Op de terugweg naar de stad fietste ik in Amsterdam-Noord door het park naar de pont. Vanuit de verte zag ik een monument en vroeg me af of dat inderdaad het Spanjegangesrs monument was. Ja dus. Thuisgekomen de toespraak van Dolores Ibarruri naluisterend zat ik te janken. Vanwege het begin van de grote verliezen, het verraad en de hoop.
In 1936 viel generaal Francisco Franco Spanje binnen vanuit Marokko waar hij gestationeerd was om de revolutie in de kiem te smoren, af te slachten. Deze fascsitische overval riep wereldwijd verzet op en uit vele landen sgtroomnden vrijwilligers naar Spanje om zich te melden bij de Internationale Brigades die het Spaanse revolutionaire volksleger van de Tweede Republiek moesten helpen de fascisten te verslaan. Er is heel veel over geschreven. Een van de bekendste boeken is “Salute to Catalonia” van George Orwell. Over de Nederlanders is in de jaren 1980 het een en ander verschenen (“Wat dunkt u van Spanje”, Frans Groot et al.), en de Brigadisten heben lange tijd hun Nederlanderschap verloren omdat ze in militaire dienst traden van een andere mogendheid. Ze eindigden statenloos. In die jaren 1980 is daar vrij veel publiciteit over gemaakt. In 1997 overleed in Nijkerk als een van de laatsten de beroemde Spanjegaanger “Hollander Piet”, Piet Laros op 95-jarige leeftijd.
Ik heb kennisgemaakt met “Spanje” door een demonstratie met mijn vader toen ik nog jong was (11,12 jaar) en later door het lezen van geschriften van Anton Constandse en Arthur Lehning, de peetvaders van het Nederlands anarchisme. Die strijd tegen het fascisme en voor zelfbestuur sprak uiteraad ernstig tot de verbeelding. Al was ik 200% overtuigd van geweldloosheid, dit was een heroïsche strijd. De men verloor door sabotage van de usual suspects maar ook door gebrek aan organsatie, gebrek aan eenheid (die ook weer versterkt werd door de Stalinisten en Trotskisten)
Hieronder de afscheidsrede van La Pasionaria bij de uittocht van de Internationale Brigades van uit Barcelona. Uitgesproken door de actrice Esperanza Alonso uit 2011:
Met tekst en beelden, stemmig, de 60-jarige herdenking:
Verhalen en beelden van een strijd die verloren is doordat Stalin geld wilde zien voor z’n steun en niet zo’n beetje ook. Doordat de Fransen de wapens aan de grens met de Pyreneeën tegenhielden. En dan nog het bombardement natuurlijk op Gernika (Baskische spelling) waar Picasso zijn grote muurstuk over had gemaakt en welk bombardement in de Francotijd (1938-1978) als gedaan door de antifa was afgeschilderd, door de geallieerden.
Het einde van de dictatuur was als het oplichten van een bedompende grauwsluier die over het land en de bevolking lag. De uitbarstingen van verandering die daarna kwam noemt men de “Movida” en o.m. de beroemde filmregisseur Pedro Almodovar is daaruit voort gekomen. De dictatuur is over, maar inhoeverre Spanje een echte democratie is, kan men betwijfelen en des te sterker wanneer de Partido Poupular aan de macht is, zoals nu.
Aan de Hollandse mannen en vrouwen die deelnamen aan de Spaanse Burgeroorlog en viielen ind estrijd tegen het fascisme. Hun waakzame houding en verzet is een waarschuwing tegen elke vorm van fascisme.
