Bij mijn meest recente bezoek aan boekhandel Vrolijk in Amsterdam, net beloond met de Time Out prijs voor de beste holebi (en trans) boekhandel in Amsterdam, kwam ik het boek uit de titel tegen: Transgender Voices: beyond women and men van Lori Girshick. Nou is het in zeker zin boek nummer zoveel met ervaringen van transen (in alle soorten en maten), maar wat het bijzonder maakt is een heel goed voorwoord van Jamison Green (“Becoming a visible man”) en de onbevangenheid waarmee de schrijfster begonnen is. Ze blijkt veel te hebben opgestoken van haar onderzoek.
Ik heb de persoonlijke verhalen nog niet gelezen. Dat komt nog wel, en dat geloof ik ook wel. Wie geïneresseerd is in de veelzijdigheid aan transgenders moet het zeker lezen. Ik wou eigenlijk voornamelijk een aantal zeer treffende passages uit het voorwoord van long time trans activist Jamison Green hier neerzetten. (Vertaling onder)
Generalizations of femaleness and maleness have long served as tools to enforce social order. Regardless of the details, which would sure differ from tribe to tribe, from culture to culture, through language, and be influenced by geographic and economic conditions, the categorization of sexed human bodies and the interpretation of gendered identities and expressions have benefited some people and oppressed others for as long as human beings have told the stories of their lives. It is astounding to me that it has taken society so long to listen to these stories. I can’t imagine that they weren’t being told, but I can imagine that they were being suppressed and that this was likely done with great violence.
From the mid-nineteenth to mid-twentieth centuries, the nascent sciences of sexology and psychology/psychiatry held sway over the definitions of “normal” sexual and gendered behavior in Europe, America and everywhere their influence could reach. By naming and classifying behaviors, and by creating a system of “deviations” and even criminalizing variance (“deviations” that caused harm to no persons or property), the masters of these belief systems exerted a new level of control with which they intended – consciously or inconsciously, benignly or officiously – to shape society. In the same period, medical scientists confronted intersex and gender variant infants, toddlers, adolescents and adults, and contrived to enforce sex and gender norms on them as well.
But in the mid and late twentieth century people who lived outside of these boundaries began to speak up, to assert their own integrity, and demand respect for their bodies and psyches.
Waarom ik dit lange stuk plaats is omdat Green in een halve bladzijde duidelijk aangeeft hoe de vork in de steel zit: wij zijn niet gek. Zij zijn een vliegtuig. Zielig zijn we alleen voorzover we ernstig te lijden hebben onder de maatschappij en de onmogelijkheid onszelf te zijn zoals we misschien zouden willen. Door die onderdrukking is het ook verdomd moeilijk je te realiseren hoe het dan wél zit, je vrijelijk te ontwikkelen. Geen wonder dat nog steeds ook in Nederland vele transgenders zich, conform de classificatie, als gendergestoord verklaren (gender identity disorder). En net als Green en Girschick zie ik dat heel duidelijk als een gevolg van een vijandige samenleving.
Generaliseringen van vrouw-zijn en man-zijn hebben lang gediend as middelen om een sociale orde af te dwingen. Los van details die beslist van stam tot stam, van cultuur tot cultuur, door taal, geografische en economische omstandigheden zullen verschillen, heeft de categorisering van geseksueerde mensenlichamen en de interpretatie van genderidentiteiten en -uitdrukkingen, sommige groepen bevoordeeld zolang als mensen hun levensverhalen vertellen. Ik vind het verbazingwekkend dat het de samenleving zolang gekost heeft om naar deze verhalen te luisteren. Ik kan me niet voorstellen dat ze net verteld werden, ik kan me wel voorstellen dat ze onderdrukt werden en waarschijnlijk met veel geweld.
Vanaf midden negentiende tot midden twintigste eeuw regeerden de pasgeboren wetenschappen van seksuologie en psychologie en psychiatrie over de definities van “normaal” seksueel en gegendered gedrag in Europa Amerika en waar ze maar invloed konden krijgen. Door gedrag te benoemen en te classificeren en door een systeem van “afwijkingen” te creëren en zelfs variatie te criminaliseren (“afwijkingen” die geen mens of eigendom kwaad deden), oefenden de meesters van deze geloofssystemenop een nieuw niveau controle uit waarmee ze de maatschappij – bewust of onbewust, goedwillend of opdringerig – wilden vormgeven.
In dezelfde tijd werden medisch specialisten gesteld voor intersekse en gendervariante baby’s, peuters, jongeren en volwassenen en intirgeerden ze om ook hen nadrukkelijke sekse- en gendernormen op te leggen.
Maar halverwege en aan het einde van de twintigste eeuw begonnen mensen die buiten deze begrenzingen leefden, zich uit te spreken, kwamen ze op voor hun integriteit en eisten ze respect voor hun lichaam en hun geest.
Ik vind het niet vreemd dat zovelen van mijn “familie” hun uiterste best doen te slagen als man of vrouw, zich daar compleet mee identificeren, en vervolgens niet weten waar het te zoeken als blijkt dat ze altijd andere mannen en vrouwen zullen blijven, door hun ervaringen. Ik vind het wel triest dat het ook hier nog zo moeilijk is je te onttrekken aan heersende beelden van hoe je mag of moet zijn als mens.
Hopelijk geven de verhalen uit dit boek kracht en werken ze als voorbeeld hoe het ook kan.
Bibliografische gegevens:
Lori B. Girshick, Transgender voices: beyond men and women. University Press of New England, Hanover and London, 2008. 213 pag., ISBN 978-1-58465-683-8
Meesterlijk commentaar op een toch complexe verwoording van de effecten van dichotomie op de mens (en maatschappij) in het algemeen en als gevolg daarvan op de levens van transgenders (van whatever variant).
En toch…
Toch denk ik dat transgenders die er voor kiezen zich nadrukkelijk te identificeren als man of vrouw niet per sé dat doen als manier om om te gaan met de ‘vijandige’ maatschappij. Ik denk nadrukkelijk dat er veel transgenders zijn die zich oprecht thuis voelen in een specifiek gender. Voor mij zelf is dat beslist zo en ik ken onder mijn beste vrienden / vriendinnen en andersen genoeg waar dat ook voor aan de orde is. Wat onverlet laat dat in die gevallen de negatieve ervaringen die je toch regelmatig met die maatschappij op zult blijven doen frustrerend zijn.
Ik denk dat je veel mensen tekort doet door vast te stellen dat er zovelen zijn die zich compleet met een gender identificeren en vervolgens niet weten waar ze het moeten zoeken als ze ondervinden altijd andere mannen en vrouwen te zijn. In hun beleving zijn ze dat nu juist niet. In hun beleving (en ik in de mijne) zijn ze (en ik) nu juist niet anders dan andere mannen en vrouwen. In ieder geval niet mentaal en gevoelsmatig, hoogstens fysiek en voor wat betreft levensloop. Ik denk dat het eerder is dat ze niet weten waar ze het moeten zoeken wanneer ze niet als man of vrouw maar als mens anders gezien worden dan andere mensen. Die emotie is goed vergelijkbaar met mensen die arbeidsongeschikt zijn, gehandicapt of een ziekte hebben die ze sociaal beperkt. Dat probleem op zich is niet gerelateerd aan gender. De gevolgen zijn vaak (min of meer) gelijk, alleen de oorzaken zijn verschillend. Het effect van verbijzonderd voelen of zelfs uitgesloten voelen is universeel voor een ieder die op wat voor wijze dan ook afwijkt van de geldende ‘norm’.
groet,
Alice
je leest het niet goed: het is vanwege een specifieke leefomgeving dat het moeilijk is je te realiseren dat je je als MV trans geen ‘vrouw’ hoeft te voelen. Dat er meer mogelijkheden zijn. M.i. geef je precies aan wat ik beweer: het is knap moeilijk je niet als man of vrouw te zien. Je wordt vanaf het begin in de categorie man of vrouw gedwongen. Daarbinnen kun je je (vooral als vrouw) nog wel speelruimte creëren of bevechten, maar er buiten stappen is jezelf onbegrijpelijk maken. Daar staan sancties op.
Dat gevoel van man of vrouw zijn is best echt. Dat wordt al eeuwen zo geproduceerd. Dus voelen mensen zich ook zo. Maar net als op het toneel gebeurt het ook meer dan eens dat iemand zhaar tekst vergeet, of zelfs van het toneel dondert. Of het niet eens is met de regisseur en een eigen interpretatie kiest. Gender is performativity. Dit zegt vooral dat het niet natuurlijk is maar historisch en dat het dus anders kan. Heteroseksualiteit is evenmin natuurlijk (hetero geseksueerd gedrag wel, maar dat is niet hetzelfde). Hetero- en homo-identificaties zijn tijd- en plaatsgebonden. Trans-identiteiten ook. En ze zijn allemaal even echt. Maar wel het gevolg van onderdrukking en verzet. En voorkeuren en sterke gevoelens – waar die ook vandaan komen en hoe die ook ontstaan.
Universaliteit is een fictie. Die bestaat pas als ieder de versechillen die hen scheidt onderkent en op een hoger plan samenbrengt.
Ik lees met regelmaat de Opzij. Wat me dan vaak opvalt is dat ik me -heel- goed kan identificeren met vrouwen die niet in het vrouw-plaatje passen. Vrouwen die er voorstander van zijn om gemengde man/vrouw-voetbalteams onder de 19 jaar te houden en vooral -geen- aparte vrouwenteams te creëeren: zodat je echt kunt zeggen “die jongen is daar goed in, die jongen is daar slecht in, dat meisje is daar goed in en dat meisje is daar slecht in”. In plaats van: “vrouwen kunnen dit-of-dat niet, mannen kunnen dit-of-dat niet” (en ik kon en kan niet voetballen en daar voel ik me prima bij. Maar dit ter zijde ;-)). Ik zou het heel fijn vinden als onze maatschappij -veel- minder dingen aan man-zijn of vrouw-zijn zou vasthangen, zodat ook de noodzaak om vooral man (of vrouw) te zijn en daar dan een deel van jezelf voor in te moeten leveren veel minder groot is.
Als je niet weet waar het te zoeken bij de ontdekking dat je altijd een “andere” vrouw (of man) zult blijven, dan kan het helpen om naar vrouwen te luisteren die zelf ook weten dat zij “andere” vrouwen zijn, ook al zijn zij niet van de “familie”. Er is wel degelijk plek voor “andere” vrouwen in deze wereld, tenminste zo ervaar ik het wel.
Ik herinner me een verhaal uit de docu “Beperkt houdbaar” van Sunny Bergman. Het ging over een marokkaanse vrouw die opgroeide in de hamam-cultuur van haar land en zich er bewust van was dat zij een heel ander beeld had van vrouwzijn en ouder worden dan westerse vrouwen, die niet met elkaar opgroeien, maar ieder voor zich aan het infuus van de beeldcultuur in de media.
Het lijkt mij verstandig je daartegen te beschermen. Je hebt er zelf namelijk ook nog wat over te zeggen hoe nauw “de hokjes” zijn, daarvoor hoef je niet meteen beyond women and men.
Je citaat deed me denken aan iets wat Stephen Whittle gisteren op facebook postte:
But, back to Sex and Gender; Gender (as we now call it) has a long history of enabling oppression, particularly against women and trans folk. There may be more to gender than that, but its role in subjugating women and the gender variant is so strong and so powerful, I would argue that anything else it might do is so minute in comparison it is almost as if it doesn’t exist.
As for sex, just what is it. We now know of so many ways in which the body can be’ un-sexed’, differences in size of genitalia, in gonadal structure, in hormonal uptake, in chromosomal makeup, that we can no longer say what it is – it certainly is not something made up of ‘2’ any longer.
So let us ditch them both – at least in so far as they do oppress us. Instead, they should be sites, not of oppression, but sites of expression. Otherwise, and only if they are just things we can use to enhance our lives, I am all for keeping them. I like having both.
Dat vind ik een mooie notie: je kunt ze gebruiken om je leven mee te verrijken.