De meeste genderklinieken zeggen dat ze je helpen jouw keuze te realiseren. En de wetgever zegt dat hij je keuze respecteert. Maar eigenlijk gebeurt er iets anders tegelijkertijd. Want wat als jij niet in de goedgekeurde plaatjes valt? Als je te ‘genderfuck’ bent voor hun systeem? Dan moet je je meestal in bochten wringen, verhalen ophangen of accepteren dat het wel eens lang kan duren voor ze snappen dat jij ook recht op ondersteuning bij het vormgeven van je leven.

Wat er onder water gebeurt is dat er wordt gekeken of je aan hun kriteria voldoet. En die kriteria zijn beperkt en ook binnen de beperkingen problematisch. Wat niet wil zeggen da je geen baat hebt bij de gelimiteerde en geborneerde ondersteuning die je krijgt. Maar het moet en kan beter. Daarvoor kijk ik naar twee voorbeelden in de Verenigde Staten.

Het filmpje (te zien 4 juni op Transcreen!) is een aardige indicatie van hoe de geïnterviewden het diagnose proces ervaren. Onder meer als hen van hun originaliteit berovend, van hun agency. Psychiatrie, psychologie worden ingezet als middel om jou te doen passen in de maatschappij, in het enig erkende systeem van twee genders en vaak ook maar één seksualiteit. Vooruit laten het er meer zijn, maar zeer vaak is het identificeren met ‘afwijkende’ seksualiteiten een contra-indicatie voor behandeling. Ook (juist?) op het Vumc en UMCG, de twee genderdsyforie-behandelcentra (sic!) in Nederland, gaat het er maar ten dele om jou te ondersteunen in je tocht naar zelfwording. Onder dat motto controleren ze vooral in hoeverre je bij een diagnose van “genderidentiteitsstoornis” (straks “genderdysforie”) past. Als ze niet overtuigd zijn dat je daarin past en transseksueel bent (hun label) krijg je hooguit gesprekken met een van de psychologen tot duidelijk is dat er ontwikkeling richting transseksueel in zit dan wel dat dat er voorlopig niet in zit (je weigert het label en hebt niet genoeg last van je rol/identiteit/genitaliën). Maar het protocol voorziet niet in jouw autonome wens tot aanpassen van je lichaam aan je duidelijke idee van jouzelf. De Nederlandse protocollen (want die bepalen hoe en wat wanneer gebeurt) voorzien niet in informed consent, dat jij zelf aangeeft dat je beseft waar je aan begint. Typisch genoeg ben je hier dus heel afhankelijk van het idee van de behandelaars. Op andere vlakken van (o.m. cosmetische) behandeling wordt dat wel degelijk gedaan: uitleggen wat er gaat gebeuren als je instemt, welke gevolgen dat heeft. Het is de taak van de behandelaar in te schatten in hoeverre je het echt snapt. Dat zou tevens moeten zorgen dat er uit wordt gefilterd wie geen inzicht heeft, dan wel niet goed over zichzelf kan oordelen. Dat houdt het recht in stand op zelfbeschikking en moet vooral checken of je niet te gek bent om te snappen waar je aan begint. Ook zou er misschien moeten worden gevraagd bij de contacten of het nog allemaal gaat, waar je tegenaan loopt. En dat vanuit een cliënt-gestuurd perspectief. Niet zoals nu: “Het is erg zwaar, trek je het nog wel? Zullen we je behandeling op pauze zetten anders?” Eerst creëer je afhankelijkheid en zorg je dat mensen zich aanpassen aan je behandel-idealen, vervolgens stel je voor om de behandeling te pauzeren in plaats van te zien of je andere hulp kunt leveren, of je cliënt misschien gewoon last heeft van transfobie in haar omgeving?

Dit lijkt me duidelijk genoeg te maken dat het huidige systeem op de helling moet. We hebben zonder psycho-medische dwingelandij aan ons hoofd al genoeg moeite het hoofd boven water te houden. Een aantal dingen moeten veranderen, waaronder de manier waarop medici en psychologen/psychiaters naar ons kijken. Dan kunnen wij ook weer ontspannener verder met ons leven. Verder moet er ook in het onderwijs (basisonderwijs al graag) aandacht zijn voor seksuele en genderdiversiteit. En de wetgeving op de genderregistratie moet snel en goed worden aangepast zodat wie wil snel zhaar papieren kan veranderen – met of zonder medische behandeling. En ongeacht of je over ‘passende’ papieren beschikt, heb je het recht op straat te lopen, te werken, zonder lastig gevallen te worden.

Dat het beter kan, bewijzen een paar voorbeelden in de Verenigde Staten. Zowel in New York als in San Francisco heb je een genderkliniek die vooral nagaat wat jouw wensen zijn. Jij geeft aan wat je wilt, wat je zoekt. En in Minneapolis, Minnesota werkt een Nederlandse psycholoog al jaren op een vergelijkbare manier. Hij is zelfs bestuurslid in de WPATH.
Er is een Centre of Excellence for Transgender Health Care aan de UCSF (Univ California, San Francisco) dat een best practice protocol probeert te schrijven. En Vanuit het wereldcongres Congenid dat vorig jaar in Barcelona plaatsvond is er uiteindelijk door Spaanse activisten een voorbeeldprotocol geschreven met de Spaanse situatie als uitgangspunt.

En dat alles staat vervolgens nog los van de vraag of je wel medische of psychologische hulp wilt bij worden wie je jezelf vindt. En met gek zijn is ook niks mis. Met normaal zijn alles ;P